SİYASİ TARİH 2 VİZE NOTLARI (2)

 

1919-1939 arası dönem 2’ye ayrılır:

1-) 1919-1931 Geçici Barış Dönemi

2-) 1931-1939 Krizler Dönemi

 

Geçici Barış Dönemi (1919-1931)

FRANSA

1.Dünya Savaşı sonucunda 4 İmparatorluk yıkıldı. Bu imparatorlukların tarihe karışmasının en büyük nedeni Fransa’nın kıta Avrupa’sında güçlü bir devlet olarak ortaya çıkmış olmasıdır. Bununla birlikte Çarlık Rusya’sının yıkılması, İngiltere’nin adasına çekilmesi ve ABD’nin tekrar Monroe Doktrinine dönmesi, Fransa’nın güvenliği için duyduğu endişeyi artırmıştır.

Fransa bu dönemde bütün dış politikasını kendi güvenliğini sağlama amaçlı dizayn etmiştir. Fransa’nın, Almanya sınırından gelebilecek saldırılara karşı kendini güvende hissetmemesi nedeniyle İngiltere ve ABD birlikte bir garanti verdiler. 28 Haziran 1919’da İngiltere, Fransa ve ABD bir Alman saldırısına karşı Fransa’ya yardım vadeden anlaşmayı imzaladılar. Fakat Paris’te imzalanan hiçbir anlaşma ABD senatosu tarafından onay görmemiştir. Yani hiçbir anlaşma yürürlüğe girmemiştir. Bu anlaşma da yürürlüğe girmeyince İngiltere’nin verdiği garanti de boşa gitmiştir.

İngiltere 1920 Ocak ayında Fransa’ya tekrar garanti vermeyi sunuyor. Fakat Fransa İngiltere’nin askeri yardımını açıkça belli edecek bir ittifak anlaşması yapmayı istiyor fakat bunu da İngiltere kabul etmiyor.

Fransa, 7 Eylül 1920’de bir ittifak anlaşması imzalıyor. Arkasından 2. ittifakı 19 Şubat 1921’de Polonya ile imzalıyor.  Fransa bundan sonra yine Almanya’dan tehlike algılayan Küçük Antant devletleri dediğimiz ve özellikle Macaristan ve Bulgaristan’dan tehdit algılayan Çekoslovakya, Romanya ve Yugoslavya ile bir saldırıya karşı birbirleri ile dayanışmayı öngören antlaşmalar imzalıyor.

 

ALMANYA

Sosyalist ve Komünist hareketler hız kazanmıştır. Bu karışıklıkları içinde Karl Liebnecht öncülüğünde bulunan Alman sosyal demokratları 29 Aralık 1918’de Berlin’de Alman Komünist Partisi’ni kurdular ve 4 Ocak 1919’da 150bin işçinin katılımıyla bir grev başlattılar. Temel amaçları Ebert hükümetini düşürmektir. Ancak bu ayaklanma ve grevler hükümet tarafından bastırılmıştır.

19 Ocak 1919’da kurucu meclis seçimleri yapılıyor. Kurucu meclis küçük Weimar kasabasında toplanıyor ve anayasayı burada hazırlayıp 11 Ağustos 1919’da burada ilan ediyorlar bu yüzden bu anayasaya Weimar Anayasası denir. Almanya bu anayasa ile ilk defa demokratik bir düzene kavuşuyor. Ancak Versay Antlaşmasının hükümleri bu demokratik girişimleri geçersiz kılıyor.

Almanya tazminat borcunun sadece ilk taksitini ödemiş ve başka ödeme yapmamıştır. Ödeyemeyeceğini belirten Almanya borcuna 5 yıl erteleme istiyor, İngiltere kabul etse de Fransa kabul etmiyor. Bu tartışmalar 1922 sonlarına kadar devam ediyor. Almanya’nın bu süreçte de ödeme yapmamış olması üzerine Fransa yanına Belçika’yı da alarak 1923 Ocak ayında Almanya’nın Ruhr bölgesini işgal ediyor. Burası Almanya’nın en önemli sanayi bölgelerinden bir tanesidir.

 

Ruhr bölgesinin işgali üzerine yeniden bir savaş rüzgârı esmeye başladı. Almanlar Ruhr bölgesinde pasif direnişte bulundular. Alman işçileri işlerini terk ettiler, demiryolu personeli Fransızlardan emir almayı reddetti, posta ve telgraf memurları Fransızların mektup ve telgraflarını göndermediler, gönüllü Alman milisleri bu işgali baltalama hareketlerine giriştiler.

İngiltere ve ABD, Fransa’nın bu hareketini tepki ile karşılıyorlar ve bu ülkelerin kamuoyları da Almanları destekliyor. Almanya’da Ebert hükümeti düşmüş, 1923 Eylül ayında Başbakanlığa gelen Gustav Stressman Almanya’yı tekrardan uluslararası sisteme kavuşturmuştur.

İngiltere ve ABD, Almanya’nın borçları için bir komite oluşturuyorlar ve Amerikalı Charles Dawes başkanlığındaki komite daha sonra Dawes Planı olarak anılacak olan bir plan hazırlıyor ve 1924 Ağustos ayında kabul ediliyor. Bu plana göre Almanya için toplam bir borç belirtilmemiştir. Sadece 250milyon dolardan başlamak üzere her yıl artan taksitler belirtilmiştir. Ayrıca Almanya’ya 200milyon dolar borç verilecek ve bunun yarısını ABD kendi üstüne almıştır. Ruhr bölgesini Fransa ve Belçika boşaltıp Almanya’ya iade edeceklerdir. Bu plan 4 yıl geçerlidir.

1929 yılında tamirat borçları yeniden ele alındı. Ama bu sefer Almanya ile Fransa ilişkileri çok iyi. Dostane ve barış içinde gerçekleştirilen görüşmeler sonunda Dawes Planı’nın hazırlanmasında rol oynamış olan Owen Young tarihe Young Planı olarak geçen bir planı kabul etmişlerdir. Bu sefer Almanya yılda 391milyon dolar olmak üzere 22 taksit ödeyecekti. Ancak Young Planını yürütmek mümkün olmuyor çünkü 1929’da başlayan büyük buhran, dünya ekonomik krizi nedeniyle Almanya borcunu yeniden ödeyemeyeceğini söylüyor. Bunun üzerine ABD Başkanı Herbert Hoover, Hoover Moratoryumunu ilan ediyor. Söz konusu Moratoryumda, Almanya’nın borçlarının 1 yıl ertelenmesi kararlaştırılıyor. Ancak 1 yıl da etkili olmuyor ve Almanya yine ödeyemeyeceğini söylüyor. 1932 Haziran ayında tamirat komisyonu yeniden bir toplantı yapıyor ve Almanya’nın son defa olarak 750milyon dolar ödemesi ve borçlarının üzerine sünger çekilmesi kararı alınıyor.

Almanya, Locarno Antlaşmaları ile Uluslararası sistemde büyük devlet olarak yerini almıştır. Locarno Antlaşmaları, Fransa’nın Almanya’ya karşı güvenliğini sağlama çabalarının bir sonucu olmuştur. Fransa’nın teşebbüsleriyle 1924 yılında Milletler Cemiyeti Konseyi, Cenevre Protokolü adını alan üye devletlerin onayına bir taslak sundu. Uzun adı Uluslararası Anlaşmazlıkların Barışçı Yollarla Çözümüne İlişkin Protokol. Bu protokole göre devletler aralarında çıkacak anlaşmazlıkları ya uluslararası daimî adalet divanına ya da hakeme havale edeceklerdi, eğer bunu yapmazlarsa saldırgan ilan edileceklerdi.

İngiltere ve Dominionlar (Kanada ve Avustralya) Milletler Cemiyeti Paktı’nın kendilerine yeteri kadar taahhüt yüklediğini, üzerlerine daha fazla taahhüt alamayacaklarını bildirerek bunu reddettiler. Bunun üzerine Fransa, Almanya’nın 2 yıl önce kendisine yapmış olduğu teklife döndü. Almanya 1922 yılı sonunda Fransa’ya, İngiltere ve Belçika’nın da katılmasıyla karşılıklı olarak savaşa başvurmama taahhüttü alalım demişti.

 

Alman Başbakanı Gustav Stressman 1925 Şubat ayında Fransa, İngiltere, İtalya ve Almanya’nın katılmasıyla bir saldırmazlık paktı imzasını Fransa’ya teklif edince Fransa bunu bir fırsat olarak görüyor. Nihayetinde 16 Ekim 1925’te İsviçre’nin Locarno kasabasında Locarno Antlaşmaları imzalandı. Bu belgelerden birincisi Almanya, Belçika, Fransa, İngiltere ve İtalya arasında imzalanmış olup, Almanya ile Fransa ve Almanya ile Belçika arasındaki sınırların kesin olduğu belirtilmekteydi. Yani Almanya batı sınırları konusunda garanti veriyor. Ama doğu sınırlarına ilişkin hiçbir garanti vermiyor. Yine 5 devlet arasında imzalanan ikinci bir antlaşma ile İngiltere ve İtalya birinci antlaşmayı yani Batı sınırları statüsünü garanti altına alıyorlar.

Almanya’yı tekrardan Uluslararası iş birliğine sokmuş olması bakımından Locarno Antlaşmaları 2 savaş arası dönemin en önemli olaylarından bir tanesidir. Bu antlaşmaların imzalanmasından hemen sonra 1926 yılının ilk döneminde Almanya Milletler Cemiyeti’ne üye olarak kabul edilmiştir.

 

SOVYET RUSYA

Bolşeviklerin 1918 Mart’ında Brest Litovsk antlaşması ile Almanya ve diğer merkezi devletlerle anlaşma yapmış olması onu müttefiklerinden ayırmış oldu. Rusya’nın savaştan çekilmesinden sonra müttefikleri bir tehlike ile karşı karşıya kaldı, doğu cephesinde serbest kalan 40 tümenlik bir Alman kuvveti batı cephesine sevk edilebilirdi. Rusya’nın kendi cephesini kendisinin tasfiye etmesi karşısında müttefikler bu sefer kendileri Rusya’da bir cephe açmaya karar verdiler. İngiltere ve Fransa, bu cepheye ayıracak kuvvetleri olmadığından bu konuda ABD ve Japonya’ya dayanmak istiyorlar. Fakat bu konuda esaslı bir iş birliği ve anlaşma meydana gelmediğinden Rusya’ya yapılan bu müdahale oldukça dağınık halde kaldı. 1918 Ağustos ayında İngiliz ve Fransızlar ülkedeki Bolşevik aleyhtarı unsurlara dayanarak Rusya’nın önemli limanlarından birini işgal ediyorlar ve Eylül ayında bunlara bir kısım ABD kuvvetleri de ekleniyor.

1918 Eylül ayında ABD ve Japonya da binlerce kişilik bir kuvveti doğu Sibirya’ya sevk ediyorlar. 1918 Kasım’ında Almanya’nın mütarekeyi kabul etmesiyle Rus cephesinin bir önemi kalmamıştır. Fakat özellikle Fransa’nın ısrarı ile Rus cephesi için başka bir amaç ortaya çıktı. Bolşeviklerin daha önce yapmış oldukları self-determinasyon vaatlerine dayanan milli azınlıklar bağımsızlık veya muhtariyet için ayaklanmışlardı. Diğer taraftarda da Çarlık taraftarı askerler Bolşeviklere savaş açmıştır. Savaş kasım ayında bitmiş olmasına rağmen 1918 Aralık ayında Fransa, Rusya’nın önemli limanlarından birisi olan Odesa’ya kuvvet çıkardı. Fakat Batılıların bu çabaları herhangi bir sonuç vermedi.

Bolşevikler 1921 yılında içerdeki bütün mücadeleleri kazanıp muhalif unsurları tasfiye ettiler. Müttefikler de 1921 yılı içerisinde askerlerini bu bölgeden çekmeye başladılar. Ancak Polonya meselesi Batılılar ile Sovyet Rusya arasında daha çetin bir çatışma konusu oldu. Polonya barış antlaşmaları ile bağımsızlığını ele geçirmişti. 1772 Polonya’sını gerçekleştirmek için ve Rusya’nın da içinde bulunduğu güçlüklerden yararlanarak 1920 yılı başında Ukrayna’ya girmek istedi. Sovyetler buna itiraz ettiler, itiraz etmekle kalmadılar yaz ortalarında Varşova’ya kadar ilerlediler. Rus ordusu Varşova’ya kadar ilerleyince İngiltere ve Fransa Polonya’nın yardımına koştu ve Sovyetler ağır bir yenilgiye uğradı. Sovyetler ile Polonya arasında 19 Mart 1921’de imzalanan Riga Antlaşması ile Polonya topraklarını daha da genişleterek savaştan ayrılmıştır.

 

Ocak 1924’te İtalya, Şubat 1924’te İngiltere ve Ekim 1924’te Fransa yeni Sovyet Rejimini tanıdılar. 1933 yılına kadar ABD Sovyetler Birliğini tanımamıştır. Bu dönemde Sovyetler Birliği Batılılar tarafından tanındıktan sonra normal diplomatik ilişkilere de kavuşmuştur.

Sovyetler uluslararası komünist hareketlerini ve batılı ülkelerin komünist partilerini Moskova’dan idare etmekten hiçbir zaman vazgeçmediler. Almanya ile Sovyet Rusya arasında bir yakınlaşma ortaya çıktı. 1922’de Cenova’da Dünya Ekonomi Konferansı toplandı. Almanya ile Sovyetler Birliği bu konferansta kader birliği yaptılar. Her iki ülke de kenara itildi. Sovyetler ile Batılılar arasında gergin bir hava ortaya çıktı. Batılılar, Sovyetlerden Çarlık Rusya’sının borçlarını ödemesini ve Rusya’da devletleştirilen batılılar ait malların tazmin edilmesini istediler.

 

Almanların ve Sovyetlerin bu konferansta yaşadıkları durum ikisi arasında bir yakınlaşmayı ortaya çıkardı. Sovyetlerin teklifi üzerine başlayan görüşmeler sonucunda 16 Nisan 1922’de Rapallo’da yapılan görüşmelerde Rapallo antlaşmasını imzalıyorlar. İki taraf arasında normal diplomatik ilişkiler kuran bir antlaşmadır. Savaşın sonuçları itibariyle karşılıklı olarak her iki taraf da her türlü iddialardan vazgeçiyorlardı. Sovyetler Birliği bu antlaşmayla Versay’ı tanımadığını beyan ediyor.

Almanya’nın 1925 yılında Locarno Antlaşmasını imzalamasını endişeyle karşıladılar. Almanya’nın Batı ile anlaşmasının Rapallo antlaşmasını etkisiz bırakmasından korktular. Sovyetler Almanya’yı elinden kaçırmamak için 24 Nisan 1926’da Berlin’de yeni bir Alman-Sovyet antlaşması imzalandı. Buna göre taraflardan biri bir saldırıya uğrarsa diğeri tam bir tarafsızlık güdecekti. Bir diğer hüküm ise bir devletler koalisyonu tarafından birine ekonomik ve mali yaptırımlar uygulanacak olursa diğeri buna katılmayacaktı. Bu şekilde Sovyetler Birliği, Almanya’nın batı bloğuna katılıp kendisine cephe almasını önlemiş oluyordu. Almanya ile Sovyetler Birliği arasındaki ilişki 1933 yılında Hitler’in iktidara gelmesine kadar devam etti.

Sovyetler Birliği’nin kendi güvenliğini sağlamak amaçlı olarak başvurduğu temel dış politikalardan bir tanesi saldırmazlık ve tarafsızlık politikasıdır. Almanya ile imzaladıkları Berlin antlaşması kendilerini ancak Almanya yönünden tatmin etmiştir. İngiltere ve Fransa'nın Sovyet Rusya’yı yıkmak istediği ve her an savaş açabilecekleri korkusu her zaman Sovyetler Birliğinde hâkim oldu. Bu nedenle Sovyetler Birliği etrafındaki devletlerle tarafsızlık ve saldırmazlık antlaşmaları yoluyla kendini bu batı tehlikesinden koruma yoluna gitmiştir. İlk uygulaması Türkiye ile olmuştur.   

 

17 Aralık 1925’te Paris’te Türkiye ile Sovyetler Birliği arasında Dostluk ve Saldırmazlık Paktı imzalandı. Söz konusu antlaşmaya göre; taraflardan biri saldırıya uğradığı taktirde diğeri tarafsız kalacak ve birbirlerine saldırmayacaklardır. Birbirleri aleyhine yönelen ittifak veya siyasi antlaşmalara katılmayacaklardı.

 

 

İTALYA

Faşizmin (Mussoli’nin) İtalya’da iktidarı ele geçirmesinde İtalya’nın karmakarışık iç durumu başlıca rol oynamıştır. Savaştan sonra İtalya’nın durumu oldukça kötüleşmiştir. 1915 Londra Antlaşması ile kendisine Alman sömürgelerinden pay vaat edildiği halde hiçbir şey verilmemiştir.

1.Dünya Savaşı İtalya’nın ekonomik hayatında çok büyük etkiler yapmıştır. Bunun sonucunda birçok fikir akımı ortaya çıkmıştır. İtalya’nın liberal demokrasinin yanında sosyalizm, sendikalizm, komünizm gibi akımlarla da karşı karşıya kaldığı görülmüştür. Bu akımlar güçlenmeye başladıkça da işçiler ayaklanmaya başlamış ve ülkenin her yanında grevler baş göstermiştir.

İtalya’daki bu durumdan en iyi yararlanan Benito Mussolini olmuştur.

 

Faşistler sosyal hayatı birbiriyle eşit olmayan insanlar, gruplar, ırklar ve halklar arasında bir çatışma olarak algılamışlardır. Bu çatışmalarda üstün olan diğerleri üzerinde hakimiyetini şiddetle sağlamalıydı.

Bu ideoloji halklar arasındaki ilişkiler bazında militarizme neden olduğu gibi savaş arzusunu da canlandırmıştır.

Bu ideolojinin temel özelliği bireyin tamamen reddedilip ekonomik, siyasal ve kültürel olmak üzere sosyal hayatın her alanında devletin mutlak üstünlüğünü kabul etmektedir.

Bireyi reddeden faşizm totaliter bir ideolojidir. Tek temel değer ırktır. Kitleleri kapsayacak en temel kurum ise devlettir. Devletin tek otorite olarak algılanması faşizmde liderin ilahlaştırılmasını da beraberinde getirir. Yani faşizmde lider hatasızdır.  

 

Mussolini 1922 Ağustos ayında işçilerin genel greve gittikleri bir dönemde bunu fırsat bilerek faşist partisinin milis güçleri olan Kara Gömleklileri Napoli’den Roma’ya bir yürüyüş yaparak hükümet darbesine hazırlanmaya başlıyor.

30 Ekim 1922’de Kral Mussolini’yi hükümeti kurmakla görevlendirmiştir. Bu olay İtalya’da Mussolini ve faşist diktatörlüğün başlangıcıdır. Bu diktatörlük 1943 yılına kadar devam etmiştir.

 

Mussolini’nin yaptığı ilk iş muhalefeti ve demokratik kurumları ortadan kaldırmak olmuştur.

 

Mussolini Akdeniz’i İtalyan denizi olarak düşündüğü için Akdeniz’e Mare Nostrum demiştir.

 

Mussolini iktidara gelir gelmez dış politikada ilk olarak Füme Meselesi ile ilgilendi. Füme 1920 Kasım ayında İtalya ile Yugoslavya arasında yapılan bir antlaşma ile serbest şehir olarak bağımsız bir statüye kavuşturulmuştur.

Mussolini Yugoslavya üzerinde baskıda bulunarak Ocak 1924’te bu devletle bir antlaşma imzalayarak Füme’nin İtalya’ya katılmasını sağladı.

 

Ağustos 1923’te Yunanistan’ın Yanya şehrinde İtalyan bir delegenin öldürülmesi üzerine İtalyan donanması Korfu Adası’nı bombardıman ederek işgal etmiştir. İtalya, Yunanistan’dan 50 Milyon Liret tazminat istemiştir.  

 

Faşist İtalya’nın Yunanistan ve Yugoslavya üzerinde oluşturduğu korkuyu artıran olay ise Arnavutluk üzerinde günden güne artan nüfuzu olmuştur.

 

Atatürk ve Venizelos ön ayak olmalarıyla 1934’te ortaya çıkan Balkan Paktı tamamen İtalyan tehdidine karşı alınmış bir tedbirdir.  

 

 

 

 

 

Washington Deniz Silahsızlanması Konferansı doğrudan doğruya uzak doğu meselelerinden doğmuş olup uzak doğuda Japonya ile ABD arasındaki rekabetle yakından ilgilidir.

 

Harding uzak doğu meselesini bir bütün olarak ele almak üzere bu bölgeyle ilgili devletleri 1921 Kasım ayında Washington’da bir konferansa davet etti. Birçok antlaşma imzalanarak 6 Şubat 1922’de bu konferans sona erdi. Bu antlaşmalardan 3 tanesi önemlidir.

Birinci antlaşma 4’lü Antlaşma olarak da geçen, Amerika, İngiltere, Japonya ve Fransa arasında imzalanmış olan antlaşmadır. Bu anlaşma ile taraflar, birbirlerinin Pasifik'teki ülkelerine karşılıklı saygıyı taahhüt ediyorlardı. Bu; Amerika için, Japonya'nın emperyalist emellerine karşı Filipinler'in korunmasıydı.

İkinci Antlaşma, 6 Şubat 1922'de Birleşik Amerika, İngiltere, Japonya, Fransa, Belçika, Çin, İtalya, Hollanda ve Portekiz arasında imzalanan Dokuz Devlet Anlaşması (Nine-Power Treaty) dır.

Bu antlaşmada devletler, Çin konusunda uygulayacakları politika ve prensipleri tespit etmekteydiler. Buna göre taraflar, Çin'in egemenliğine, bağımsızlığına, toprak ve idare bütünlüğüne saygı gösterecekler ve bütün Çin topraklarında ticaret ve endüstriyel fırsat eşitliği prensibini uygulayacaklardı.

Üçüncü anlaşma da yine 6 Şubat 1922'de Birleşik Amerika, İngiltere, Japonya, Fransa ve İtalya arasında imzalanan Deniz Silahlarının Sınırlanması'na ait anlaşmadır. Bu anlaşma ile, 35.000 tonu geçemeyecek olan ve capital ships denen büyük gemiler bakımından her devletin sahip olabileceği deniz gücü sınırlanmıştı.

 

 

Ocak 1930`da Londra`da üçüncü defa bir deniz silahsızlanması konferansı daha toplandı. Konferansa Amerika, İngiltere, Fransa, Japonya ve İtalya katıldı. 22 Nisan 1930 Londra Antlaşması ile kruvazör ve daha küçük tonajlı gemilerde ülkelere ayrılan tonajlar tespit edildi.

 

ABD Dışişleri Bakanı Frank B. Kellogg ile Fransa Dışişleri Bakanı Aristide Briand'ın girişimleri sonucu hazırlanan Pakt 1928 Ağustos'unda ABD, İngiltere, Fransa, Almanya, Japonya, İtalya, Polonya, Belçika ve Çekoslovakya tarafından imzalandı. Antlaşmaya göre devletler Uluslararası anlaşmazlıkların çözümünde savaşa başvurmayı kınıyor ve savaşı ulusal politikalarının aracı olarak kullanmayacaklarını açıkça ilan ediyorlardı. Ayrıca Hangi şart ve kökene sahip olursa olsun hiçbir anlaşmazlık ve çatışmanın çözümü için barışçı yollar dışındaki yollara başvurulmayacaktı.

 

B. Kellogg Paktı bütün Dünya’ya getirdiği barış havası nedeniyle İki Savaş Arası Döneme önemli bir gelişme olarak damga vurmuştur.

Bu barışçı hareketin birçok eksiği bulunmaktaydı.

1-) Antlaşmada yasakladıkları şeyin yani savaşın ne olduğu tarif edilmemişti.

2-) Büyük devletlerin hemen hepsi samimiyetten yoksundu.

 

1926 yılında Milletler Cemiyeti bir silahsızlanma konferansı hazırlamak üzere bir komisyon oluşturdu Silahsızlanma Konferansı Hazırlık Komisyonu.

 

1926’da Almanya, 1927’de Sovyetler Birliği de bu hazırlık komisyonunun içinde yer almışlardır.

 

Bu komisyon 1926’dan 1931’e kadar silahsızlanmanın esas ilkeleri üzerinde bir anlaşma oluşturmak için çalıştı.

Almanya bu komisyona katıldığı ilk andan itibaren silahsızlanmanın ilk ve en önemli meselesini ortaya çıkardı. O da eşitlik ilkesidir. Almanya’ya göre Milletler Cemiyeti üyeleri arasında silahlanma konusundaki mevcut dengesizliğin kaldırılmalıdır.

Sovyetler Birliği ise konferansta bütün silahların yok edilmesini, savaş bakanlıklarının ve genel kurmaylıkların kaldırılmasını, harp okullarının kapatılmasını, bütün kara, deniz ve hava ordularının derhal terhis edilmesini teklif etti.

 

İtalya 1931 Eylül ayında Silahsızlanma Konferansı Hazırlık Komisyonu’na devletlerin 1 yıl için silahlanmalarını artırmamalarını öngören bir mütareke ile antlaşması teklif ediyor ve bu teklif kabul ediliyor.

1926’dan beri devam eden hazırlık komisyonu çalışmaları sona eriyor ve Silahsızlanma Konferansı 2 Şubat 1932’de Cenevre’de açılıyor. Fakat ilk andan itibaren başarısızlığa mahkûm oluyor. Çünkü artık uluslararası atmosfer değişmiştir.

 

Nazi iktidarına geçen Almanya 14 Ekim 1933’te Silahsızlanma Konferansı’ndan tamamen çekilmiştir. 21 Ekim’de de Milletler Cemiyeti’nden çekilmiştir.

 

Kara Silahsızlanması Konferansı başarısız olmuş ve Almanya’nın çekilmesiyle de dağılmıştır.

 

 

Krizler Dönemi (1931-1939)

Japonya’nın Mançurya’yı işgal etmesiyle başlamıştır. Japonya Mançurya’nın doğal kaynaklarına göz koymuştur.

18 Eylül 1931’de başkentin tren istasyonlarının birinde Japon işçilerin çalıştığı raylarda bir bomba patladı ve Japon işçilerin birkaçı öldü. Bunun üzerine 19 Eylül’de Japonlar Mançurya’yı işgale başlamışlardır. 1932 Mart başında bütün Mançurya işgal edilmiştir.

Hiçbir Milletler Cemiyeti üyesi Paktın 16.maddesi çerçevesinde Japonya’yı saldırgan ilan edip bu devlete yaptırımlar uygulanmasına cesaret edemedi.

 

1933 Ocak ayında Almanya’da Nazi partisi iktidara gelmiştir.

Adolf Hitler 1789 yılında Avusturya’da doğmuştur. Adolf Hitler komutanlarının da desteği ile Alman İşçi Partisine katılıyor ve bu partinin propagandasını üstleniyor. Daha sonra partiye destekler artmaya başlayınca partinin adı Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi olarak değiştiriyor ve NAZİ Partisini kurmuş oluyor.

Almanya’nın içinde bulunduğu şartlar Hitler’in partisini hızla geliştirmiştir. Bu şartlar;

à Halkın içinde bulunduğu ekonomik sıkıntı

à Mark’ın değerinin gittikçe düşmesi

à Fransa’nın 1923 yılında Ruhr bölgesini işgal etmesi

 

Partisine çok güvenen Hitler 1923 Kasım ayında darbe girişiminde bulunmuş fakat başarısız olmuştur.

Hitlerin yazmış olduğu Kavgam adlı kitap Nasyonal Sosyalist Partinin İncili gibi bir değer kazanıyor. Bu eser Hitler Almanya’sının iç ve dış politikasının esaslarını ihtiva etmekteydi. Söz konusu kitapta göze çarpan unsurlar ise şöyleydi;

İç politikada birinci derece göze çarpan husus;

à Yahudi aleyhtarlığı

Hitlere göre Almanya itilaf devletlerinin karşısında yenilmiş değildi Yahudilerin bozgunluğu yüzünden Almanya’nın mağlup olduğunu savunuyor.

 

à Marksizm’e karşı antipati

Hitler’e göre Marksizm Alman milletini birbirine düşman iki kampa ayırdığı için çok zararlı bir akım olarak gösterilmektedir.

 

à İşsizliğe son verilmeli ve işçinin refahı artırılmalıdır.

à En yüksek ırk Alman ırkıdır. Bu ırk manen ve bedenen ıslah edilmelidir.

à Alman ordusu canlandırılmalıdır.

 

Dış Politikada ise;

à Dış politikada barışçı görünür ama aslı olmayan bir yenilgi üzerine Alman milletinin bağımsızlığını elinden almış olan Versay Barış Antlaşması ortadan kaldırılmalıdır demiştir.

à Alman milleti haksız olarak çeşitli egemenlikler altındadır. Avusturya, Çekoslovakya, Polonya, Romanya, Rusya, İsviçre, Hollanda, İtalya ve Fransa’da Almanlar vardır. Bütün Almanları bir araya toplama imkânı olmasa bile; Avusturya, Çekoslovakya ve Polonya Almanlarını birleştirmek mümkündür demiştir.

à Almanya’nın tek devlet tek millet politikasını uyguladıktan sonra büyük bir imparatorluk olacağını söyleyen Hitler, hayat sahası adını verdiği sömürgeciliğe başlamaktan bahsetmiştir.

 

Hitler hapisten çıktıktan sonra NAZİ partisi itibardan düşmüştü. SA’lar da iyice itibardan düşmüş onun yerine SS’leri kurmuştur.

 

Hitler kabineyi kurar kurmaz bir daha iktidardan ayrılmamak üzere Nazilerin durumunu kuvvetlendirmek için tedbirler almaya başladı.

Yaptığı ilk iş 1 Şubat 1933’te parlamentoyu yani meclisi dağıtmak oldu. Bu sayede Almanya 5 Mart 1933’te yeniden seçime gitti.

 

Alman meclis binasında 27 Şubat gecesi bir yangın çıktı. Bu yangına Reichstag Yangını denilmiştir. Bu yangından komünistler sorumlu tutulmuştur.

 

Devletin gizli polis teşkilatı oluşturulmuştur Gestapo.

Nazilerin şiddet ve baskıları sonucunda Almanya’dan dış ülkelere bir göç başlamıştır.

5 Mart seçimlerinden sonra Naziler şiddet tedbirlerini arttırdılar.

Komünist partinin meclis üyeleri Reichstag yangınından sorumlu tutularak tutuklanmışlardır. Bunu fırsat bilen Hitler meclisten istediği kararları çıkartmaya başlamıştır. Hitler meclisten 4 yıllık geniş yetkiler almıştır. Buna göre;

à Hitler çıkaracağı kararnameleri Cumhurbaşkanına imzalatmak mecburiyetinden kurtulmuştur.

à 14 Temmuz 1930’da çıkarılan kanunla Nazi partisi dışındaki bütün siyasi partiler kapatıldı.

à Kabinede Nazi üyesi olmayan üyeler değiştirildi.

à Hitler komünistlerden sonra mücadelesini Yahudilere çevirmiştir. 1933’te Almanya’da 550bin kadar Yahudi yaşamaktaydı. Hitlerin politikaları neticesinde Almanya’dan kitleler halinde göç etmeye başlamışlardır.

à 1935 yılında Nazi hükümeti Nürnberg Kanunlarını çıkartmıştır. Bu kanunlarla Yahudiler seçim haklarından yoksun bırakıldılar. Memur olma hakları kaldırıldı ve bir Almanın bir Yahudi’yle evlenmesi yasaklandı.

 

2 Ağustos 1934’te Hindenburg ölüyor. Aynı gün çıkarılan bir kanun devlet başkanlığı ile şansölyeliği (başbakanlığı) birleştirerek Almanya’nın kaderini Hitler’in eline teslim etti. Hitler bundan sonra Führer unvanını almış ve 1945 yılına kadar Almanya’nın tek hâkimi olmuştur.

 

Hitler iç politikaya hâkim olduktan sonra dış politikadaki hedeflerini tek tek yerine getirmeye başlamıştır.

İlk iş olarak Versay’ın kayıtlarından kurtulmak için harekete geçmiştir. Bu girişimlerden ilki Almanya’nın Avusturya’yı ilhak teşebbüsüdür. Bunda başarılı olamamıştır.

 

Nazi tehdidine karşı İtalya, Avusturya ve Macaristan arasında siyasi ve ekonomik alanda sıkı bir iş birliği antlaşması imzalanıyor. Bu ortamda 25 Temmuz 1934’te Avusturya polisi üniforması giymiş olan bir grup Nazi Viyana’daki hükümet binasını basarak hükümet binasına girmiştir ve Başbakan Dollfuß öldürülmüştür. Bu sayede Nazilerin iktidarı ele geçirdiği ilan ediliyor. Avusturya güvenlik güçleri daha sonra bu olayları bastırmıştır ve Naziler Avusturya’yı alamamıştır.

 

13 Ocak 1935’te Saar bölgesi için referandum yapılmıştır. Halkın neredeyse %100’ü Almanya’ya katılma yönünde oy kullanıyor. 1 Mart 1935’te Saar Bölgesi Almanya’ya teslim ediliyor. Böylece Almanya Versay’ın yükününü birinden kurtulmuş oluyor.

 

Hitler başa geçtikten sonra Versay hükümlerini bir kenara bırakarak Almanya’yı gizliden gizliye silahlandırmaya başlamıştı. 1 Ekim 1934’e kadar Alman ordusunun 3 katına çıkarılmasına karar verilmişti. Hitler İngiltere ve Fransa’nın sergilediği tavır sonrası mecburi askerliği Versay Antlaşmasına rağmen tekrar kurduğunu söylemiştir. Almanya uluslararası bir antlaşmaya aykırı davranmıştır.

Fransa, İtalya ve İngiltere bir araya geldiler ve 14 Nisan 1935’te Stresa Antlaşmalarını imzalamışlardır. Yani Almanya’ya karşı Stresa cephesi oluşturulmuştur. Bu antlaşmayla Almanya’yı protesto ettiler ve Locarno’ya bağlılıklarını dile getirdiler.

Stresa Antlaşmalarına rağmen İngiltere Almanya’nın bu silahlanma teşebbüsü karşısında daha realist bir politika izledi. İngiltere, Almanya’nın denizlerde tekrar güçlenmesinden korktuğu için böyle yapmıştır.

İngiltere Almanya ile yaptığı antlaşmada Almanya’nın deniz gücünü sınırlamış fakat Almanya’ya denizaltı yapımı hakkı vermiştir. Yani İngiltere kendi eliyle Versay Antlaşmasını delmiştir. Çünkü Versay Antlaşması Almanya’ya denizaltı yapma hakkı tanımamıştır.

Bu suretle de Stresa Antlaşması yıkılmıştır.

 

İngiliz Alman antlaşması İngiltere’nin bundan sonra Almanya’ya karşı uygulayacağı yatıştırma politikasının başlangıcını teşkil eder.

 

2 Mayıs 1935’te Fransa Sovyetler Birliği ile bir ittifak antlaşması imzalıyor. Karşılıklı Yardım Paktı adını alan bu antlaşma ile taraflardan biri bir Avrupa devletinin saldırısına uğrama tehdidi ve tehlikesi karşısında kalırsa taraflar alınacak tedbirler konusunda derhal birbirlerine danışacaklardır. Eğer taraflardan biri kendisinin kışkırtması olmaksızın bir Avrupa devletinin saldırısına uğrarsa diğer taraf bütün gücüyle öbür tarafın derhal yardımına gidecek. Burada aslında Avrupa devleti olarak Almanya kastedilmekteydi.

 

16 Mayıs 1935’te Çekoslovakya ile Sovyetler Birliği arasında aynı nitelikte bir antlaşma imzalandı. Yalnız bu ittifakın özelliği Çekoslovakya ve Sovyetler birliği arasındaki karşılıklı yardım taahhüdünün işlemesi ancak Fransa’nın da yardıma gelmesine bağlanmıştı.

 

Fransız Sovyet ittifakı Almanya tarafından tepki ve endişe ile karşılandı. Hitler bu antlaşmayı 1925 Locarno Antlaşmalarına aykırı buldu. Fransız Sovyet ittifakı İngiltere’nin de oldukça canını sıkmıştır. İşte İngiltere, Almanya’yı yumuşatmak ve deniz silahlanmasını frenlemek için 18 Haziran 1935’te nota teatileri ile olan bu antlaşmayı imzalamıştır.