SİYASİ TARİH 2 VİZE NOTLARI (1)

 

               Yüklediğim Word Dosyası Nedensiz Bir Şekilde Engel Yedi ve Açılmamaya Başladı Bu Yüzden 2 Parça Olarak Notlar Tekrar Yüklendi 

   

                     BAHAR DÖNEMİ VİZE KONULARININ BAŞLANGICI !! 

1.Dünya savaşına giden yolda Almanya’nın uygulamış olduğu politikalar Almanya’nın uygulamış olduğu politikalara karşı diğer güçlerin vermiş oldukları cevap savaşa giden yolu hızlandırdı.

1.Dünya Savaşının Nedenleri:

1-) Bismarck’ın uygulamış olduğu politikalar, devletleri ittifaklara yöneltmiştir. 20.yy. başına gelindiğinde Avrupa’da İtilaf ve İttifak olmak üzere iki blok ortaya çıkmıştır. İtilaf Devletleri; İngiltere, Çarlık Rusya ve Fransa, İttifak Devletleri; Avusturya-Macaristan ve Almanya

 

2-) 1.Dünya Savaşına giden yolda sömürge yarışı önemli bir rol oynamıştır. Almanya birliğini tamamladıktan sonra sömürge yarışına çok geç katıldı. 2.Wilhelm sömürge politikalarına başlamıştır ama çok geç kalmıştır. Sömürge yarışına girdiğinde Afrika’da ve diğer bölgelerde İngiltere ve Fransa ile karşı karşıya kaldı.

 

3-) Sömürge yarışı silahlanmayı da beraberinde getirdi. 2.Wilhelm’in çok ciddi anlamda bir donanma yapımına girişmesi İngiltere’yi rahatsız etmiştir. Dolayısıyla silahlanma ve donanma yarışı başlamış oldu.

 

4-) Balkanlar’da şiddetlenen Milliyetçilik hareketleri. Milliyetçilik Fransız devriminden sonra daha çok popüler olmuştur.

 

20.yy’a gelindiğinde Avrupa’nın dışında yükselen iki güç var: Amerika ve Japonya. 19.yy’ın 5 gücü: İngiltere, Fransa, Prusya, Çarlık Rusya ve Avusturya-Macaristan. 20.yy’a gelindiğinde 5 güç hala aynıdır.

5 büyük güç arasında 3 farklı ihtilaf ortaya çıkmıştır:

1-) İngiltere ile Alman İmparatorluğu arasındaki ihtilaf (Donanma gücü)

2-) Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ile Çarlık Rusya arasındaki ihtilaf (Panslavizm hareketi)

3-) Fransa ve Almanya arasındaki eski düşmanlık (Versay Sarayı olayı)

 

1914 yılında gelindiğinde 2 blok bulunmaktadır. İtilaf ve İttifak devletleri. Daha sonra savaş içerisinde bloklaşmalar değişip gelişecektir.

1.Dünya Savaşının provası aslında 1908 yılında yapılmıştır. 1908 yılında Bosna-Hersek krizi aslında dünyayı savaşa sürükleyecek boyuta ulaşmıştı. 1908 yılında 2.Meşrutiyet ilan ediliyor. Bunun arkasından Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Bosna-Hersek topraklarını ilhak ediyor.

Aynı dönemde Bulgaristan da bağımsızlığını ilan etti. Bosna-Hersek’in ilhak edilmesi Sırbistan’ı çok rahatsız etti ve Osmanlı’dan daha sert bir tepki gösterdi.

 

 

Gavrilo Princip, 1914 Haziran’ında Bosna-Hersek’i ziyarete gelen Avusturya-Macaristan İmparatorluğu veliahdı Arşidük Franz Ferdinand'ı öldürerek 1.Dünya Savaşı’nın başlamasına sebep oluyor.

Avusturya-Macaristan hükümeti bu suikastın Sırbistan hükümetinin bilgisi dahilinde yapıldığını söylüyor. Sırbistan itiraz etse de Sırbistan istihbaratıyla ilişkili olduğu ortaya çıkıyor.

Avusturya-Macaristan, Sırbistan’ı haritadan silmek istiyor fakat Sırbistan’a açacağı savaşın sadece Sırbistan’la olmayacağı ve Rusya’yı da karşısına alacağını biliyor. Bu yüzden kendisine bir müttefik arıyor. Almanya’yı yanına alırsa o zaman savaşta başarılı olacağını düşünüyor.

Almanya’ya, Sırbistan’a karşı savaş açtığımda Rusya karşıma gelirse bana yardım eder misiniz? Dediğinde Almanya açık çek veriyor. Yani ne olursa olsun yanındayım diyor. Bunun nedeni savaşın kısa süreceğini ve Avrupa’nın dışına çıkmayacağını düşünmesiydi.

 

Avusturya-Macaristan Almanya’dan açık çek aldıktan sonra 23 Temmuz 1914’te Sırbistan’a çok ağır şartlar içeren ültimatom veriyor ve kısa sürede cevap verilmesini istiyor.

Sırbistan çoğu şartı kabul etmiş sadece bir şartı reddetmiştir. Bu ret Avusturya-Macaristan’ın işine gelmiştir. Çünkü Avusturya-Macaristan reddetmesini istiyordu. Avusturya-Macaristan 28 Temmuz 1914’ten itibaren Belgrad’ı bombalamaya başladı.

Bu bombalamayla birlikte Çarlık Rusya ve Fransa seferberlik ilan ediyor. Bunun üzerine Almanya Rusya ve Fransa’ya birer ültimatom veriyor. Seferberliği durdurmaları için fakat Rusya ve Fransa dikkate almıyor. 1 Ağustos’ta Almanya Rusya’ya savaş ilan ediyor. 3 Ağustos’ta da Almanya Fransa’ya savaş ilan ediyor.

Almanya’nın bu savaşa yönelik 1890’lardan itibaren bilinen bir savaş planı vardı; Schlieffen Planı. Bu plana göre Almanya Belçika üzerinden Fransa’ya girecek ve bu ülkeyi 2 hafta gibi kısa sürede dize getirip çok hızlı bir şekilde Rus cephesine ağırlık verecekler plan bu.

Bu yüzden Belçika’ya bir ültimatom veriyor Almanya. Kendisinden Fransa’ya yapacağı savaş için geçiş izni istiyor. Belçika bunu hem kendi güvenliği açısından reddediyor hem de İngiltere’ye soruyor ve İngiltere de istemiyor. Bunun üzerine 4 Ağustos 1914’te Almanya Belçika’yı işgal ediyor. Bunun üzerine İngiltere Almanya’ya savaş ilan ediyor. 6 Ağustos 1914’te Rusya Avusturya-Macaristan’a savaş ilan ediyor. Bu savaşlar 1.Dünya Savaşını başlatmış oluyor.

 

Bu savaş ilk önce Avrupa Savaşı olarak başlıyor. Savaşın genişleyebileceğine pek ihtimal verilmiyor. Fakat kısa süre içerisinde bunun yavaş yavaş Avrupa’nın dışına taştığı fark ediliyor. Japonya Almanya’dan 1894’ün intikamını almak için ağustos ayının ortalarında Almanya’ya bir ültimatom veriyor. Almanya buna cevap vermiyor. Bunun üzerine Japonya kendi savaşını başlatıyor ve kısa sürede istediğini Almanya’dan alıyor.

 

Osmanlı Devleti daha savaş başlamadan önce bir takım ittifak girişimlerine başlamıştır. İlk olarak İngiltere’ye gidiyor fakat İngiltere reddediyor. Arkasından Harbiye Bakanı Cemal Paşa Fransa’ya bir tatbikat izlemeye gidiyor. Fransa’daki dışişleri yetkilileriyle görüşen Cemal Paşa, Saraybosna olayının savaşa dönüşeceğini söylüyor. Osmanlıyı da aralarına almalarını söylüyor fakat Fransa itibar etmiyor. Osmanlı devleti ittifak arayışında başarısız oluyor.

Enver Paşanın bulunduğu bir grup Almanya ile birlikte savaşa girmeyi istiyor ve Almanya ile görüşmelere başlanıyor. Savaş çıktıktan kısa bir süre sonra 2 Ağustos 1914’te Almanya ile Osmanlı arasında gizliden bir ittifak anlaşması imzalanıyor. Söz konusu antlaşma ile Osmanlı Almanya ile savaşmayı göze alıyor. Osmanlı Devleti savaş başlar başlamaz tarafsızlığını ilan ediyor. Osmanlı Devleti tarafsızlığını devam ettirebilmenin şartlarını onlara sunuyor. Başta Kapitülasyonları kaldırın diyor fakat kabul etmiyorlar.

 

Goeben ve Breslau adlı iki Alman Savaş gemisi Akdeniz’de İngiliz ve Fransız gemilerinin takibine uğruyorlar. Bu 2 gemi kaçarak Çanakkale Boğazına kaçıyorlar. Osmanlı bu 2 savaş gemisini Almanya’dan satın aldığını söyleyerek adlarını Yavuz ve Midilli olarak değiştirdi ve mürettebatına fes giydirdi.

Bu iki gemiyle birlikte bazı Osmanlı donanması Ekim ayı içerisinde Karadeniz’e çıktılar. İçinde Yavuz ve Midilli gemilerinin olduğu Osmanlı Donanması Rusya’nın Sivastopol ve Odesa limanlarını bombalamaya başladı bunun üzerine Rusya Osmanlıya savaş ilan etti. Arkasından Osmanlı, İngiltere ve Fransa’ya savaş ilan etti.

 

 

 

Osmanlının Almanya’nın yanında savaşa girmesini Enver Paşa istemiştir. 1915’te Çanakkale savaşı hem savaşın seyrini hem de savaş sonrası düzeni de etkilemiştir. Çanakkale Savaşı İngiltere Savaş Bakanı Winston Churchill’in eseridir. 1940’ta İngiltere başkanı olmuş ve 2.Dünya savaşının önemli bir ismi olmuştur Winston Churchill.

 

Osmanlı 1.Dünya Savaşı’na katılınca boğazlar da çok önemli hale geldi.

Çanakkale teşebbüsünün amacı şuydu:

à Boğazlar ve İstanbul, müttefiklerin eline geçince Osmanlı barışı kabul etmek zorunda kalıp savaştan çekilecek bu şekilde müttefikler rahatlamış olacak.

à Eğer boğazlar ele geçirilirse müttefikleri Rusya ile yakın temas kurulmuş olacak ve Rusya’ya silah ve askeri yardım yapabileceklerdir. Aynı zamanda da bir tahıl ambarı olarak gördükleri Rusya’dan istedikleri buğdayı alabileceklerdir.

à Osmanlı devletinin savaştan çekilmesi ve müttefiklerin İstanbul ve boğazlara yerleşmesi üzerine henüz savaşa katılmamış olan ama merkezi devletlerin yanında yer almayı düşünen diğer balkan devletleri üzerinde caydırıcı olacaktır.

 

Bu amaçlarla Winston Churchill bu teşebbüsü İngiltere Parlamentosuna onaylatmayı başardı. Bu amaçla ortak İngiliz ve Fransız donanması 19 Şubat 1915’ten itibaren Çanakkale Boğazı’nın iki tarafındaki Türk tabyalarını 18 Mart’a kadar bombalamıştır. 18 Mart 1915’te Çanakkale Boğazına girerek boğazı geçmeye çalıştılar. Fakat çok büyük bir direniş ile karşılaştılar. Başarısız oluyorlar ve Fransa İngiliz donanması çekiliyor.

Prestij kaybına uğrayan müttefikler yeniden 70 bin kişilik İngiliz Fransız askerleri Gelibolu yarımadasına çıkarma yapıyorlar. Amaç Çanakkale Boğazına hâkim olmak. Fakat Türk ordusunun direnişi sayesinde başarılı olamadılar.

 

6 Ağustos 1915’ten itibaren Gelibolu yarımadasının batı kısmından kuvvetler çıkarmaya başladılar. Fakat Mustafa Kemal’in komutasındaki Anafartalar grubu ile karşılaştılar. Burada da başarılı olamamışlardır. Aralık 1915ten itibaren çekilmeye başlıyorlar. Winston Churchill bu başarısızlıktan sonra istifa etmiştir.

 

1915 yılının önemli gelişmelerinden biri de İtalya’nın savaşa katılması. İtalya savaş başlayınca kendisini üçlü ittifaktan saymayıp tarafsızlığını ilan etmiştir. Bunu yaparken de bir yandan merkezi devletlerle bir yandan da itilaf devletleri ile görüşmeye devam ediyor. İtalya kendisine hangi taraf daha çok taviz verirse onun yanında savaşa gireceğini söylüyor.

1915 Mart ayının ortalarından itibaren Müttefiklerin Çanakkale cephesini açmaları İtalya’yı itilaf devletlerine daha çok yaklaştırıyor.

Müttefik devletler ve İtalya arasında 26 Nisan’da bir antlaşma imzalanıyor ve İtalya 1 ay içerisinde Merkezi devletlere karşı savaşacağını beyan ediyor.

20 Mayıs’ta İtalya savaşa girmiştir. İtalya başarılı bir savaş yapamamıştır. Yalnız bir faydası olmuştur müttefiklerine, savaşa girmekle yeni bir cephe açılmış ve Avusturya-Macaristan’a açılan bu cephe Avusturya-Macaristan’ı zayıflatmıştır çünkü Avusturya-Macaristan aynı zamanda Rusya cephesinde savaşıyor.

 

1915 yılının önemli gelişmelerinden biri de Bulgaristan’ın savaşa girmesi. Bulgaristan bu savaşa toprak ihtirasları nedeniyle girmiştir. Ayastefanostaki topraklarına dönmeyi istemiştir. Bu yüzden de merkezi devletlerin yanında savaşmaya meyilliydi. Başlangıçta savaşa girmekten çekindi. Önce Osmanlı ardından Almanya ve Avusturya Macaristan ile anlaşma imzalayarak savaşa girdi. Savaşa girme karşılığı olarak da Dobruca, Kavala ve Serez, Makedonya kendisine vaat edildi. Bu Ayestefanos Bulgaristan’ıdır. Savaşa girdi ama büyük bir başarı gösteremedi.

 

1917’den sonra özellikle 1917 yılının ikinci yarısından sonra durum değişmeye başlamıştır. 1917 ilk yarısına kadar Pata durum söz konusudur. Savaş beklenildiği gibi kısa sürmedi.

 

Bu savaşın uzun sürmesi:

1-) 1917 Yılının bahar aylarına kadar 3lü açmaz dediğimiz bir durum devam etti:

a-) Diplomasiden uzlaşmaya varılan bir barış doğmadı

b-) Askeri yönden her iki taraf da kesin bir başarı elde edemedi.

c-) Savaşa giden ülkeler arasında dayanışma ayakta kaldı. Müttefikler birbirlerine çok sağdık kaldılar.

2-) Savaş hedefleri arasındaki uyuşmazlık bir uzlaşmaya gitmeyi zorlaştırmıştır.

 

Devletler bu savaşa neden girmiştir?

 

à Alman İmparatorluğuna batıda ve doğuda düşünülebilecek tüm zamanlarda yani sonsuza kadar güvenlik sağlamak. Bu programa göre Bağımsız bir devlet olan Fransa ortadan kaldırılıyor ve ayrıca Avrupa ile Orta Afrika’da kendisine ekonomik bir alan yaratılıyor. Almanya’nın savaşma amacı budur.

à Avusturya-Macaristan savaş amacı Rusya ile Sırbistan konusunda barış yapılamıyorsa Sırbistan’ı toptan ortadan kaldırmak.

à İngiltere’nin amacı Almanya’yı saldırganlığından dolayı cezalandırmak ve sömürge yarışında ve donanma yarışında kendisine rakip olduğu için Almanya’nın bu gücünü kırmak. Belçika’yı yeniden tarafsız statüsüne getirmek istiyor ve deniz aşırı gücünü pekiştirmek istiyor.

à Fransa’nın amacı Alsas-Loreni geri almak ve Ren nehrinin batı yakasını işgal ettiği için Almanya’dan tazminat isteyerek bu ülkeye bir nesil boyunca kımıldayamaz hale getirmek. Ekonomik olarak çökertmek istiyor.

à Rusya’nın amacı kesinlikle Avrupa değil. Batıda Fransa’nın yanında yer alıyor. Polonya üzerinde hakimiyet kurmak istiyor ve bütün amacı bu işler bittikten sonra boğazlar ve İstanbul üzerinde hâkimiyet kurmak.

1915 yılında gizli olarak Syekes-Picot anlaşması imzalandı bu anlaşmayla Osmanlının orta doğu topraklarını kendi aralarında paylaştılar. Bu gizli antlaşmayla aynı zamanda bunu yaparken de Mekke şerifi Hüseyin ile görüşerek Osmanlılara karşı savaşmaya teşvik edip bunu başarmışlar.

Bir taraftan da 1917 yılında İtalya’yla Saint Jean de Maurienne anlaşması imzalanıyor ve İtalya’ya da toprak veriyorlar.

İngiltere Dışişleri bakanı Arthur Balfour 1917 yılında Dünya Siyonist Teşkilatı’nın İngiltere Temsilcisi Lord Rothschild ile bir deklarasyon veriyor. Tarihte Balfour Deklarasyonu olarak geçer. Bu deklarasyonda da Osmanlı devletinin Filistin toprağında Yahudilere yurt vaat eder.

 

 

İlk pes eden, yıkılan devlet Çarlık Rusya olmuştur ve akabinde ABD savaşa girmiştir ve 1917 Kasım ayında da Bolşevik ihtilali olmuştur.

 

Çarlık Rusya Cephelerde sürekli yenilgiye uğruyordu ve ülke içindeki halkların güveni kalmayınca, donanma açısından zayıflığı ve yetersizliği, azınlıklar üzerinde yıllardır uygulanan Ruslaşma politikası neticesinde bu halkın ayaklanması başladı, işçi hareketleri yoğunluk kazandı, bu ortam içerisinde Rusya 1917’de bir isyanla karşı karşıya kalacak. Bolşevik Devrimi.

 

1917 Mart devrimi Petrograd’da 8 Mart’ta bir sokak gösterisi yapılıyor. Ekmek isteyen göstericiler sokaklarda dolaşıyorlardı. 2.gün gösteriler genişledi fabrikalarda çalışan işçiler de katıldı. 3. Günde devrim havası oluştu. Asker de halk ile birlikte hareket etti.

Bunun üzerine hükümet 12 Mart 1917’de görevden çekildi. Prens Livolf başkanlığında Liberal bir geçici hükümet kuruldu. Kabinede tek sosyalist üye ılımlı sosyalistlerden Aleksandr Kerenski savaş bakanı olarak girmiştir. Bunun üzerine Çar 2.Nikola cephede orduları denetlerken merkeze dönmek istiyor ama öldürüleceğini düşündükleri için kurmayları göndermiyor ve tahtından feragat ediyor. Böylece 1613 yılından beri tahtta duran Romanov Hanedanlığı tarihe karışıyor.

 

Devrimci sosyalistler Çarlığın yerine bir cumhuriyet kurmak istiyorlar, savaşa son vermek istiyorlar ve Rus topraklarını taksim etmek istiyorlar.

Daha ılımlılar ise Çarlığın düşmesini bile istemiyorlar bu sebeple geçici hükümet de sağlam temeller üzerine oturmamıştı.

 

Geçici hükümet kurulduğunda bu hükümetin yaptığı ilk iş siyasi af çıkarmak oldu. O zamana kadar sürgünde olan birçok muhalif kişi ülkesine dönüyor.

Bunlardan biri de Lenin’dir. Gerçek Adı Vladimir İlyiç Ulyanov. Hukukçudur. Marx’ın fikirlerini benimsemiştir. Bu yüzden 1895 yılında tutuklanmış Sibirya’ya gönderilmiş oradan kaçınca Münih’e gitmiş orada sosyal demokrat partisinde kıvılcım gazetesini çıkarmıştır.

 

Rus sosyal demokrat partisi 1903 yılında Londra’da toplanan kongresinde ikiye bölünüyor. Çoğunluk Lenin’in fikirlerini kabul etmiş. Bunlara Rusya’da çoğunluk anlamına gelen Bolşevik denilmiştir. Benimsemeyenler ise azınlık anlamına gelen Menşevik denilmiş.

 

Bolşevikler işçi sınıfın orta sınıfla iş birliği yapmasına karşılar. Onlara göre sosyal düzen temelinden şiddetli bir devrimle değiştirilmeliydi. Bunun için de işçi sınıfı ile fakir köylü kesimi iş birliği yapmalı diyorlar.

Menşevikler işçi sınıfının orta sınıfla iş birliği yapmasını istiyorlar. Çarlık Rusya’sına karşı bu iki sınıf birlikte mücadele etmeliydi. Devrim istememişlerdi.

Bu yüzden Bolşeviklere ihtilalci sosyalistler Menşeviklere ılımlı sosyalistler denmiştir. Lenin daha sonra kendi partisine Komünist parti adını veriyor. Lenin ülkesine geri dönünce geçici hükümeti devirmek için mücadeleye başlıyor.

 

Lenin’e göre savaş derhal durdurulmalıydı. Bu savaş kapitalist dünyaya hizmet ediyordu. ‘Pravda’ Sovyetler birliği yıkılana kadar resmî gazete olmuştur. Lenin yazılarında 3 husus üzerinde duruyor: Ekmek, Barış, Hürriyet.

Bolşeviklerin bu propagandası toplumda her geçen gün daha fazla taraf toplamıştır. 20 Temmuz 1917’de Livolf hükümeti düşüyor. Yeni kabineyi Kerenski kuruyor. Bundan sonra mücadele Bolşevikler ve Menşevikler arasında devam ediyor. Kerenski 14 Eylül 1917’de Cumhuriyet ilan ediyor. Bu olay üzerine 7 Kasım 1917’de Bolşevik Devrimi gerçekleşiyor. Ve Bolşevikler iktidara geliyor. Ekim Devrimi de denir.

 

ABD 6 Nisan 1917 de savaş ilanı ile savaşa girmiş ve 1823 yılından beri uyguladığı Monroe doktrinine bir süre için ara vermiştir. ABD’nin savaşa girmesiyle durum tamamen değişmiştir.

 

1917’de ABD’nin savaşa girmesi önemli bir etki yaratmıştır. Rus Çarlığının yıkılması ve ABD’nin savaşa girmesi 1917 gelişmelerinin ve savaşın gelişmelerini tamamen değiştirdi. Lenin’in ‘’barış bildirgesi’’ ile Wilson’un ‘’galibi olmayan barış’’ çağrısı arasında ortak bir payda vardır. Her ikisinde de ortak emperyalist karşıtı damar vardır. Wilson başından itibaren herhangi bir toprak kazancı olmadan hemen müzakerelere başlanmalı diyor.

Fakat aralarındaki fark şu: 6 Nisan 1917’de Wilson savaşa giriyor fakat Lenin Bolşevik ihtilalinden sonra savaşa son veriyor.

Wilson ABD’nin gücünü devreye sokarak uluslararası sistemde yukarıdan aşağıya doğru bir reform gerçekleştirmek istiyor.

Wilson’un yeni diplomasisi realizm ve idealizm karışımıdır. Wilson’a göre savaşın nedeni (önemli) Anarşiye batmış hukuksuz bir devletler sisteminin güvenlik arayışına çılgınca silah stoklayarak yönelmesidir.

 

Almanya ve müttefikleri kazanırsa ABD de özgürlüklerin ezildiği ve militarizmin yükseldiği ağır silahlarla donanmış bir garnizon ülkesine dönüşmek zorunda kalacaktır demiştir.  

 

Almanya’yı yenilgiye uğratma ihtiyacı ve ABD’nin daha iyi bir dünya sistemi kurma hedefi, Washington’un itilaf devletleri koalisyonuna yaklaşmasına ve onlarla birlikte savaşması neden olmuştur.

 

Zimmermann telgrafı olayı. Zimmermann Almanya dışişleri bakanıdır. O dönemde ABD ile Meksika arasında bir çekişme var. Zimmermann Meksika’ya telgraf gönderiyor. Söz konusu telgrafta eğer ABD’ye savaş ilan ederse Almanya’nın Meksika’ya yardım edeceğini ve Meksika’nın toprak emellerini yerine getirmesine yardımcı olacağını söylüyor. İngiltere bu gizli telgrafı deşifre ediyor. Bunun üzerine ABD’de bütün gazetelerde manşet oluyor. Almanya’nın ABD hakkında düşünceleri ortaya çıkınca ABD savaşa hazır hale gelmiş oluyor. 6 Nisan 1917’de ABD Almanya’ya savaş ilan ediyor.

 

Wilson’un misyonu 8 Ocak 1918’de ilan ettiği 14 ilkesinde saklıdır. Buna siyasi tarihte Wilson İlkeleri denir. Savaş sonrası düzende bu ilkeler etkili olmuştur.

Wilson İlkeleri:

1-) Açık diplomasi

2-) Karasuları dışında savaşta ve barışta denizlerin mutlak serbestliğini savundu

3-) Bütün ekonomik engellerin mümkün olduğunca kaldırılmasını istiyor. Yani açık kapı politikasının uygulanmasını istiyor

4-) Mümkün olduğunca silahsızlanmadan yana

5-) Sömürgeleri reddetmiyor ama sömürülen devlete de söz hakkı verilmesini istiyor

6-) Bir toprak kazancı olmasın diyor. Rusya toprakları boşaltılacak ve Rusya’ya kendi gelişimini tamamlaması için gerekli her türlü olanak sağlanmalı

7-) Belçika’ya tam bağımsızlık egemenliğin verilmesini istiyor.

8-) İşgal edilen Fransız topraklarının boşaltılması ve Alsas-Loren bölgesi Fransa’ya verilsin diyor.

9-) İtalyan sınırlarının milliyetler prensibine göre düzeltilmesini istiyor. İtalyan topraklarındaki insanlara self-determinasyon hakkının verilmesi ve herkesin kendi kaderini tayin etmesini istiyor.

10-) Avusturya-Macaristan İmparatorluğu içinde yaşayan çeşitli halklara kendi kaderlerini tayin hakkının verilmesini istiyor.

11-) Romanya, Karadağ ve Sırbistan boşaltılacak. Sırbistan’a denizden bir mahreç (çıkış) verilmesini istiyor ve Balkan devletlerinin sınırları da milliyetler prensibine göre düzeltilmesini istiyor.

12-) Osmanlı’nın Türk olan kısımlarının egemenliği tanınacak fakat Türk olmayan unsurlara özerk gelişme imkanları sağlanacak.

13-) Bağımsız Polonya yeniden kurulmalı.

14-) Büyük küçük bütün devletlere siyasi bağımsızlıklarını ve toprak bütünlerini karşılıklı olarak garanti altına alma imkânı sağlamak amacıyla bir uluslararası örgüt kurulmasını öngörüyor.

 

1918 yılına gelindiğinde savaş sanki merkezi devletleri lehindeymiş gibi bir algı oluştu. Çünkü İtilaf devletlerinde bir kopuş olmuştur.

Bolşevik İhtilalinden sonra Rusya bütün müttefiklerine bir nota göndererek bütün cephelerde ateşkes yapılmasını istemiştir. Müttefiklerinden olumlu cevap gelmeyince Bolşevik Rusya’sı Çarlık Hükümetinin savaş içerisinde imzalamış olduğu bütün gizli antlaşmaları açıklıyor. Burada Osmanlı’yı paylaşan antlaşmalar da ortaya çıkıyor. Gizli antlaşmaları ortaya çıkarmalarının nedeni: gerek Rus halkına gerekse savaşan bütün ülkelere ve halklara yapılan bu savaşın bir emperyalizm savaşı olduğunu anlatmak ve onları savaşa karşı olmaya çağırmaktı.

Hemen arkasından merkezi devletlerle barış görüşmelerini başlattı. 22 Aralık 1917’de Brest-Litovsk Barış görüşmeleri başladı. Bu görüşmelere Avusturya-Macaristan, Almanya, Osmanlı ve Bulgaristan katıldı. Yapılan müzakereler sonucunda 3 Mart’ta Brest-Litovks Barışı imzalanıyor.

Merkezi devletlerle yapılan antlaşmalara bakıldığında Sovyetler; Polonya, Litvanya, Estonya ve Letonya’dan yani Baltık ülkelerinden çekiliyorlar ve bunların geleceğinin merkezi devletler tarafından verilmesini istiyor. Osmanlı Devleti’ne Kars, Ardahan ve Batum’u iade ediyor.  

 

Ukrayna Almanya’nın yardımıyla bağımsız oldu. Sovyetler birliği Ukrayna’nın bağımsızlığını tanımış oldu. Sovyet Rusya Baltık ülkeleri isteğini sonlandırmış. Sovyet Rusya’nın savaştan çekilmesinden hemen sonra Romanya savaştan çekiliyor. Romanya 1916 yılında savaşa girmişti. Fakat girdikten sonra peş peşe yenilgiler alarak ülkesinin önemli bir kısmı merkezi devletlerin işgali altına girmiştir.

 

Rusya’da Bolşevik devriminin çıkması, Almanya’nın Ukrayna’yı işgali, Bolşeviklerin 1917’de görüşmelere başlaması ve barış imzalaması Romanya’yı oldukça zor duruma sokmuştur. Romanya bu zor durumdan kurtulmak için 1918 Mart ayında merkezi devletlerle ateşkesi kabul etti. Kısa bir süre sonra 7 Mayıs’ta Bükreş Barışı imzalandı. Bu barışla birlikte Romanya tamamen Avusturya-Macaristan ile Almanya’nın ekonomik nüfuzu altına girdi. Merkezi devletlerin mağlup olmasıyla bu barış geçersiz olmuştur.

 

Merkezi devletlerde savaştan ilk çekilen devlet Bulgaristan olmuştur. İngiliz Fransız ve Rus kuvvetleri 14 Eylül 1918’de Vardar Bölgesi’nde Bulgarlara karşı genel bir taarruza geçtiler ve Bulgaristan yenilerek 29 Eylül 1918’de savaştan çekilmiştir.

 

Osmanlı Brest-Litovsk Barışı ile Doğu Anadolu’daki topraklarını işgalden kurtarmıştır ve arkasından Kafkasya’da Ermenilerin, Gürcülerin ve Azerbaycan Türklerinin Bolşevik rejimini tanımayarak bağımsızlıklarını ilan etmeleri üzerine Bakü petrollerini ele geçirmek için Enver Paşa’nın öncülüğünde harekete geçti Osmanlı Ordusu. Aynı amaçla İngiltere de Bakü’ye asker göndermiştir. Enver Paşa Bakü’yü ele geçirdikten sonra Türkistan’a sarkarak orta Asya Türklerini de imparatorluk içine katarak bir Pantürkist birliği kurmak istiyorlardı. 1918 Eylül ayında Türk kuvvetleri Bakü’ye girdi ve bundan daha öteye gidecekken Osmanlı 30 Ekim 1918’de Mondros Ateşkes Antlaşmasını imzalayarak  savaştan çekildi ve Enver Paşa daha fazla ilerleyemedi. Osmanlı Kafkas cephesinde ilerleme kaydederken Filistin ve Irak cephesinde durumu kötüleşmeye başlamıştır. Osmanlı Mondros Antlaşmasını imzalamasına rağmen İngiltere durmadı ve Musul’a doğru ilerlemeye devam etti. 5 Kasım’da İngilizler Musul’la girdiler.

 

Üçüncü olarak da Avusturya-Macaristan savaştan çekiliyor. 1918 yılına girildiğinde Avusturya’nın durumu kötüydü. İçeride sadece ekonomik sıkıntılar değil bağımsızlık mücadelesi için sıkıntılar da çıkmıştır. Avusturya-Macaristan İmparatoru 18 Ekim 1918’de Azınlıklara özerklik verileceğini vaat ediyor fakat Avusturya-Macaristan’ın durumu düzelmiyor. 18 Ekim’de Paris’te geçici Çek hükümeti Çekoslovakya’nın bağımsızlığını ilan ediyorlar. Arkasından Macarlar da bir devlet kurduklarını söyleyerek ayrılıyorlar. Bunun üzerine 3 Kasım 1918’de Avusturya-Macaristan İmparatoru mütarekeyi imzalayıp savaştan çekiliyor.

18 Kasım’da İmparator Karl tahttan çekiliyor ve Habsburg Hanedanlığı tarihe karışmış oldu.

 

 

3 Kasım’da Kiel’de donanma askerleri sosyalistlerin kışkırtmasıyla ayaklanmışlar ve Bahriyeliler Sovyet’ini kurmuşlar. 7-8 Kasım gecesi Münih’te işçi ve askerler sovyeti kuruluyor. 9 Kasım 1918’de Berlin’de bir sosyalist ayaklanma çıkıyor. Bu gelişmeler üzerine 9 Kasım’da Başbakan Max de Bade hiç İmparatora danışmadan İmparatorun tahttan çekildiğini söylüyor ve başbakanlığı da sosyalistlerden Ebert’e veriyor ve hükümeti sosyalistler kuruyorlar. Alman İmparatorluğu böylece sona eriyor.

Alman Cumhuriyetinin ilan edilmesi üzerine 11 Kasım 1918’de Almanya mütarekeyi kabul etti ve bu suretle 1.Dünya Savaşı bitmiş oldu.

 

 

 

2.Dünya savaşına kadar olan döneme Versay düzeni denilmiştir. Savaşa katılmış olan devletler 18 Ocak 1919’da Paris Kongresine katıldılar. 32 devlet katılmıştır. 18 Ocak Fransa’nın isteği ile seçilmiştir. Almanya’nın Versay sarayında imparatorluğunu ilan etmiş olmasından dolayı bu tarih seçilmiştir. Konferansın kararlarına hâkim olan sadece 5 devlet vardı; ABD, İngiltere, Fransa, Japonya ve İtalya.

 

Bu 5 devletin başbakan veya devlet başkanından oluşan Onlar Konseyi kuruldu. Bu konsey önemli meseleleri karara bağlamıştır. Ancak bu konseyin içinde en etkili devlet İngiltere ve Fransa idi. Onlar konseyinde de işler yürümeyince devletler bir 4’lü konsey oluşturdular; ABD Başkanı Wilson, İngiltere Başbakanı Llyod George, Fransa Başbakanı Clemenceau ve İtalya Başbakanı Vittorio Orlando.  

 

Bu 4lü konsey Almanya ile barış antlaşmasını belirleyen temel kararları verdi. 1919 Temmuzundan 1920’ye kadar Avusturya, Macaristan, Bulgaristan ve Osmanlı ile yapılacak, onlara göre daha önemsiz antlaşmalar ise normal diplomasi kanallarından yürütülmek üzere itilaf devletleri arasından seçilen devlet memurları ve yetkili temsilcilere bırakılmıştır.

 

Devletlerin Paris Konferansı Amaçları:

 

à ABD başkanı Wilson için bütün mesele uluslararası ilişkilerde devamlı barışı sağlayacak ve koruyacak bir milletler cemiyetinin kurulmasıydı.

 

à Fransa’nın bütün amacı Almanya’yı bir daha başını kaldıramayacak derecede ezmektir. Fransa Başbakanına göre bir Fransız alman dostluğunun gerçekleşmesi imkansızdır.

 

à İngiltere’nin amacı Alman donanmasını ortadan kaldırmak. Ondan sonra da Almanya’nın bir kere daha Avrupa dengesini bozmasını engelleyecek önlemler almak.

 

à İtalya ise birçok istekleri olmasına rağmen hiç dikkate alınmamış üvey evlat muamelesi görmüştür.

 

Almanya ile 28 Haziran 1919’da Versay Sarayı’nın aynalı salonunda Versay Antlaşması imzalanmıştır.

Buna Göre;

à Almanya Belçika’ya toprak veriyor.

à Fransa’ya Alsas-Loren’i veriyor

à Saar Bölgesi Fransa’ya bırakılıyor. 15 yıl Fransa işletecek. 15 yıl sonra bir referandum düzenlenecek ve halk karar verecek.

à Polonya’ya Poznan ve Batı Prusya veriliyor. Polonya denize çıkıyor. Dantzig serbest şehri kuruluyor ve milletler cemiyetinin himayesi altında Polonya toprağı sayılıyor.

à Belçika’nın tarafsızlığı kaldırılıyor.

à Ren Nehrinin doğu ve Batı kıyılarında 50 km alanda Almanya asker bulundurmayacak ve askeri manevra yapamayacak.

à Almanya, Avusturya ile birleşmemeyi taahhüt ediyor.

à Almanya, Avusturya, Çekoslovakya ve Polonya’nın bağımsızlığını tanıyacak

à Almanya bütün sömürgelerinden vazgeçiyor.

à Almanya’da mecburi askerlik kaldırılıyor ve Alman ordusu 100 bin kişiyle sınırlandırılıyor. Deniz kuvvetleri oldukça sınırlandırılıyor.

à Almanya’ya tamirat borçları yüklenmiştir. Almanya Versay Antlaşması ile savaşı başlatan devlet olarak görülüyor. Almanya’yı Bütün Avrupa’yı tamir etmekle yükümlü kılıyorlar. 56 Milyar dolar bir borç çıkarıyorlar.

 

Avusturya ile 10 Eylül 1919’da Saint-Germain Antlaşması imzalanıyor.

Bulgaristan ile 27 Kasım 1919’da Nöyyi Antlaşması imzalanıyor.

Macaristan ile 4 Haziran 1920’de Trianon Antlaşması imzalanmıştır.

Osmanlı ile 10 Ağustos 1920’de Sevr Antlaşması imzalanıyor. Fakat Sevr Antlaşması asla yürürlüğe girmemiştir. TBMM hükümeti ile Lozan Barış Antlaşması bizim için esastır.

 

İtalya, Japonya ve Almanya son derece tatminsiz olarak bu savaştan çıktılar. Bu devletlere revizyonist devletler denmektedir. Bu 3 büyük devlet mevcut düzeni değiştirmek için ellerinden geleni yapacaklar.

 

Mevcut durumu korumak içinse Statükocu devletler İngiltere ve Fransa ortaya çıktı.

 

ABD’de Kongre Versay Antlaşmasını onaylamadı ve ABD Milletler Cemiyetine girmedi ve tekrardan Monroe Doktrinine döndü.