TÜRK SİYASAL HAYATI VİZE NOTLARI

 

BU NOTLAR SADECE HOCANIN DERSTE ANLATTIĞI YERLERDİR. HOCA GÖNDERDİĞİ MAKALELERDEN DE SORACAĞINI SÖYLEMİŞTİR. 

TÜRK SİYASAL HAYATI

Devlet modern bir şeydir. 16.yy. başından itibaren ortaya çıkmaya başlamıştır. Devleti düşünebilmek için egemen iktidarı bilmek gerekir. Egemenlik devlet iktidarını diğer iktidarlık biçiminden ayıran en önemli şeydir. Egemen iktidar en iyi 1 rakamı ile sembolize edilebilir. Mutlak bir iktidardır. Çünkü başka bir iktidar tarafından sınırlandırılamayan iktidardır.

 

Klasik dönem İstanbul’un Fethinden Kanuninin ölümüne kadardır. (1450-1550)

Osmanlı bütünüyle kendine özgü bir toplum değildir. Fatih İstanbul’u fethettikten sonra kendini Romanın devamı olarak görüyor. Fatih Roma imparatorlarına verilen Kayzer unvanını kullanmaya başlıyor.

 

 

Osmanlı orta doğudaki geleneksel imparatorluklardan bir tanesidir. Geleneksel İmparatorluktan anlaşılan;

Platonik Devlet Modeli: Yönetenlerle yönetilenlerin kesin ayrılığına dayanan bir modeldir.

Platonun sisteminde 3 sınıf vardır:

1-) Yöneticiler

2-) Koruyucular

3-) Üreticiler  

 

Her sınıfın ruhuna bir cevher katıldığı iddiasındadır Platon.

 

Osmanlı’da da yönetenler ve yönetilenler arasında ayrım vardır.

Patrimonyal Bürokrasi: Max Vebel modern toplumu rasyonel hukuksal bir otoriteye bağlı olduğunu düşünür. Bu otoritenin de bürokrasi olduğu iddiasındadır.

 

Bir kul bürokrasidir Patrimonyal Bürokrasi. Yönetenler ve yönetilenlerin birbirine karışmasını engellemek içindir kul bürokrasi.  

Siyaseten Katl: İslam devleti hükümdarlarına devlete zararlı oldukları kanısına vardıkları kimseleri öldürebilmeleri yolunda tanınan hakka denir. Yönetilenlerle yönetenler arasındaki en büyük fark denilebilir. İcrai askeriler bunun muhatabıdır.

 

Devlet toprak mülkiyetini elinde tutarak iktisadi ve toplumsal gelişmeyi belirler. Sınıfsal gelişmeyi belirler. Dolayısıyla toplumsal yapının daha statik halde devam edebilmesi mümkün oluyor.

 

Tahrir: Heyetler marifetiyle nüfus, arazi ve emlakin tespit ve kaydedilmesi işlemine denir.

Osmanlı’da 2 Sınıf Vardır: Askeri Sınıf ve Reaya

Askeri sınıfta;

à Kalemiye

à Seyfiye

à Ulema: Yargı ve Eğitim işleri ile ilgilenir.

 

Kalemiye ve Seyfiye İcrai Askeriler,

Yargı Mensupları, Kazai Askerler

 

Reaya: Vergi yükümlülüğü olan Osmanlı şehirli ve köylüleridir.

 

Osmanlı’da millet kavramı dini cemiyetleri anlatır.

 

 

Osmanlı Devleti’ni teokratik bir model olarak gösterenlerin dayanaklarından biri de Sultanların sahip oldukları halife sıfatıdır.

Osmanlı’da ilk defa Halifelik unvanı resmi olarak Abdülhamid döneminde Kırım’ın kaybı sonucunda kullanılmıştır.

 

Osmanlı’da kamu hukuku örfi hukuktur. Geleneğe ve kanunnamelere bağlıdır. Şer’i bir hukuk değildir.

 

Klasik düzen 18.yy. sonlarına doğru bozulmaya başlıyor.

18.yy’da 2 büyük gelişme olmuştur. Biri 18.yy. ortasında kesinleşti diğeri 18.yy. sonunda kendini gösterdi. Biri Sanayi Devrimi biri de Fransız İhtilali’dir. 18.yy. sonundan itibaren Osmanlı Devleti’nin karşılaştığı meydan okumanın temelinde yatan 2 büyük gelişmedir.

 

Sanayi Devrimi, Osmanlı’da geleneksel imparatorluk yapısını sarsmıştır. Paraya ihtiyaç duyulmaya başlanmış ve bu durum Osmanlı’da toprak sistemlerini derinden etkilemiştir.   

 

Tanzimat birçok alanda eski usullerin ortadan kaldırılması ve yeni usullere geçilmesidir. Osmanlı klasik sisteminin iflasının kesinleşmesi sonucu Tanzimat gündeme geliyor. 2 büyük iflas yaşamıştır Osmanlı. Biri askeri iflas, askeri iflasın göstergesi Nizip yenilgisidir. Diğeri de mali iflastır, mali iflas Balta Limanı anlaşması ile olmuştur.

19.yy. ilk çeyreğinde Osmanlı mali ve askeri yönden iflas ederek bir yenileşme (TANZİMAT) kararı almıştır. Tanzimat denilince akla ilk Bab-ı Ali gelir. Tanzimat ile birlikte oluşan sivil bürokrasinin mekanıdır Bab-ı Ali. Aslında Tanzimat bir süreç olarak yenileşmeci bürokratların, sivil bürokratların taşıdığı bir süreçtir.

 

Bab-ı Ali’nin sistem içindeki ağırlığının yükseldiği saray dışında, padişahlık kurumu dışında da güç merkezlerinin ortaya çıktığı yeni bir dönemdir. Tanzimat bu bakımdan da önemlidir.

 

Batı modernleşmesi ile Osmanlı Türk modernleşmesi arasındaki farklar:

1-) Batı modernleşmesi bir altyapı modernleşmesidir, Osmanlı modernleşmesi ise bir üst yapı modernleşmesidir.

2-) Batı’da modernleşmeyi taşıyan sınıf burjuvazi, Osmanlı’da modernleşmenin taşıyıcı unsuru bürokrasidir.

3-) Osmanlı modernleşmesi idari, siyasi bir karardır.

 

 

Osmanlı Tanzimat ile Kanun-u Kadim’den uzaklaşmıştır.

Tanzimat denildiğinde;

1-) Tanzimat Fermanı (Anayasal bir metin değildir, tek taraflı bir irade beyanıdır)

2-) ‘’Bazılarına göre’’ mali bir reform. 

Akla gelir.

 

 

Tanzimat ile müsavat ilkesi bizim siyasi sistemimize girmiştir. Müsavat ilkesi eşit vatandaşlık kavramıdır.

 

Tanzimat ile Gelen Yenilikler:

à Monarşiyi sınırlandıran birtakım gelişmeler yaşanmıştır:

·        Sarayın dışında yeni bir güç merkezi çıkması (Bab-ı Ali).

·        İdeolojik bir çoğullaşma (Gazetenin çıkması)

à Merkeziyetçi bürokrasinin ortaya çıkması.

à Hukuk devleti yönünde bir gelişim sağlanması.

à Meclisler eliyle idarenin yaygınlaşması.

à Sekülerleşmeyi öne çıkarması.

Yeni Osmanlılar 1.Meşrutiyet öncesi kuşak: Ziya Paşa, Namık Kemal

Jön Türkler 2.Meşrutiyet öncesi kuşak

 

Türklerde düşünce spekülatif, felsefi tarzda gelişmiyor. Düşünce araçsal, pratik bir şeydir.

Gazete düşünce üzerinde etkili olmuştur.

 

Yeni Osmanlılar, anayasal yönetim istemişlerdir.

 

1.Meşrutiyet Anayasası’nın bir özelliği 18.yy. da gelişen sözleşme tarzı, anayasal geleneğe çok uymamasıdır.

 

1.Meşrutiyet parlamenter bir rejim değil, parlamentolu bir rejim getirmiştir.

 

2.Meşrutiyet Cumhuriyet için bir laboratuvardır der Tarık Zafer Tunaya. Çok partili ilk tecrübe 2.Meşrutiyette olmuştur. (1908-1913)

2.Meşturtiyet Parlamentosunun çok önemli 2 yanı vardır:

à Bütün Osmanlı unsurlarının bir araya toplayan son örgütlenmedir.

à Çok partili bir yarışmacı siyaseti içermesidir.

 

2.Meşrutiyet sırasında ilk kez meclis kavramı kullanılmıştır.

 

Türkiye’nin modern siyasal kavram ve kurumlarla tanışması 2.Meşrutiyetin bir sonucudur.